Primrose

‘Russian Colour Photography’, in FOAM (klik voor informatie). Vorige week ‘De Sovjet Mythe’ in Assen en nu in het Amsterdamse Foam de fotografie. 
Dat verschillende musea Russische kunst wordt geëxposeerd heeft te maken met het Ruslandjaar. 2013 is het jaar waarin de betrekkingen met Rusland speciale aandacht krijgen en in dat kader wordt kunst uitgewisseld.

Wat vind ik van de expositie. Daar ben ik niet zomaar uit. Om tijd te winnen beschrijf ik daarom eerst wat ik heb gezien. Daarna zie ik wel weer verder.

In de jaren twintig van de vorige eeuw wordt in andere delen van Europa heftig geëxperimenteerd met de mogelijkheden van de fotografie. Denk alleen maar aan het werk van Man Ray en je snapt wat ik bedoel.
Dergelijke ontwikkeling zie ik niet in het hier gepresenteerde werk. In die zin kijk met een gevoel van onbehagen terug. De enige uitzondering hierop is het werk van Rodchenko in de jaren dertig. Zijn keuze voor techniek en thema heeft te maken met zijn onvrede over niet ingeloste beloften en is een protest tegen de beperkingen die Stalin doorvoert.

De Russische fotografie die te zien is begint eind 19e eeuw met picturaal werk. De foto’s moeten op schilderijen lijken. De beelden in zwartwit worden met de hand ingekleurd. De thema’s zijn portretten en de bevolkingsgroepen van het grote Russische rijk.

                                 
Lev Tolstoy | Sergey Prokudin-Gorsky (1908)

Dan onstaan ook de autochromen (bestaande uit een transparante kleurlaag op een glazen ondergrond). Voor het eerst in 1907 grootschalig geproduceerd. Het principe is dat getinte zetmeelkorrels worden aangebracht op een glasplaat, de korrels dienen als kleurfilter. Daarover een lichtgevoelige emulsie, waarna de plaat wordt belicht en ontwikkeld. Je bekijkt ze door ze tegen het licht te houden of te projecteren met speciale apparaten. Als dia’s dus.



Het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog (1914) en de Oktoberrevolutie (1917) maken een einde aan het Rusland van de ingekleurde plaatje en de autochromen.
De fotografie gaat meer naar reportages. Bovendien heeft lenin en het nieuwe Sovjetbewind al snel in de gaten dat fotografie een geschikt middel is voor propaganda, omdat zeventig procent van de bevolking analfabeet is. Aanvankelijk dus in de vorm van reportages, maar omdat de revolutie en de burgeroorlog vooral geleid heeft tot honger en verwoesting wordt vanaf het midden van de jaren twintig de fotomontage gestimuleerd. Dat geeft de mogelijkheid om een utopie in beeld te krijgen. Vanuit de ideologie bekeken: de wenselijke situatie.

            
Begrafenis van Lenin (1924)                         Soldaten van het Rode Leger | Varvara Stepanova
                                                                    Techniek:  Karton montage, gouache

In diezelfde tijd greep Rodchenko terug naar de naar de vergeten techniek van het met de hand inkleuren van foto’s.

     
                                                   Portret van Regina Lemberg | Rodchenko (1935)
                                                   Techniek: zilvergelatinedruk, gouache

Rodchenko grijpt terug op taferelen uit de klassieke balletten en opera’s en op de techniek van de picturalisten. De manier voor hem om zijn ontgoocheling ten aanzien van het voorgespiegelde paradijs van de Sovjet Unie te laten zien.
Het is de tijd van de Stalinistische zuiveringen.

Na de Tweede Wereldoorlog omarmt de amateurfotografie de diafilm:

Diafilms zijn goed verkrijgbaar en konden door amateurfotografen ook gemakkelijk thuis worden ontwikkeld en bekeken. Dat heeft er ook alles mee te maken, dat kleurenfilms een kostbaar en gecompliceerd ontwikkelproces nodig hebben.

In het FOAM draait een diaserie van amateurbeelden. En daarin zien we wat in de officiele fotografie onmogelijk, sterker nog verboden is: naakten.
Sexualiteit en lichamelijkheid staan in de communistische ideologie voor individualiteit en eigengereidheid. Het Sovjetsysteem is er op gericht elk individualisme tegen te gaan, radicaal de kop in te drukken. Het gaat in het systeem om de communistische gemeenschap, het onpersoonlijke ‘wij’.
In de huiselijke omgeving kan dit min of meer worden genegeerd en de amateurfotograaf stort zich op het naakt. Soms esthetisch, soms houterig en vaak ronduit banaal.

Kleurenfilms zijn een luxe artikel en alleen beschikbaar voor een paar officiële fotografen als Mikosha, Petrusov, Baltermants en Tarasevich:


foto 1                   foto 2                     foto 3                                    foto 4
    foto 5

foto 1- Arbat plein, Moskou | Dmitri Baltermants (1958)
foto 2- Nikita Krushchev in Bulgarije | Dmitri Baltermants (1962)
foto 3- Oogst van geïrrigeerde grond | Vsevolod Taresevich (1950)
foto 4- Vlieg in een Aeroflot vliegtuig | Georgy Petrusov (1960)
foto 5- Mannenpraat | Dmitri Baltermants (1950)

De foto´s uit deze periode zijn gemaakt in de dooi die optreedt na de dood van Stalin en onder het bewind van Chroetsjov. De regels van het socialistisch realisme worden wat afgezwakt en er komt wat meer ruimte voor persoonloijke esthetiek.
Er is ook ruimte voor meer ´werkelijkheidsgehalte´ in de fotografie. Foto 1, het Arbat plein van Baltermants is daarvan een voorbeeld.

Wat vind ik van de expositie.
De ontwikkeling van de Russische fotografie volg ik, alleen heb ik wel het idee dat het in hoofdzaak de officiële fotografie is. Veel minder dan in ‘De Sovjet Mythe’ voel ik een onderhuids verzet tegen de niet- gerealiseerde beloften van het communisme.
En dat is toch wat ik zoek. Ik zoek het subversieve in de kunst in een totalitaire staat. En ik herinner me ineens, dat ik dat ook deed in Cuba. Ik wil niet dat de kunst zich min of meer conformeert aan het totalitaire gezag. Ja, ik wil protest zien, opstandigheid. Het gevoel van spanning dat daarmee samenhangt heb ik bij deze expo niet kunnen vinden en voelen. Aan de andere kant heb ik wel een helder beeld van de ontwikkeling en de fasen in de Russische fotografie. Dat is ook wat waard!

Tussen dwang en belofte

Als je er voor staat zou je het niet zeggen, een klein huisje en in het midden van de gevel een knusse voordeur. Karin en ik kijken elkaar aan: ‘Is het hier?.  We staan oog in oog met het Drents Museum.

Binnen is alles ander. Het museum heeft onder de grond een enorme ruuimte gecreeërd. Wit en strak.
‘De Sovjet Mythe’ is de expositie waar het om te doen is. Toen we voor de ingang stonden , dachten we: ‘klein gebouw, dus in een uurtje zijn we wel klaar’!
Ik kan vast vertellen dat je dat wel kunt vergeten! De onzichtbere ruimte herbergt een  omvangrijke expositie. Omvangrijk in aantal en omvangrijk qua inhoud


Wat een mooie expositie. Dat begint al bij het eerste werk, ‘Ochtend van Spaanse pioniers in het zomerkamp’ van Petr Perovitsj Kontsjalovskij uit 1939. Een doek van 2 bij ruim 3 meter.
Het onderwerp is duidelijk, 1939 is tijdens de Spaanse burgeroorlog. Een tijd van horror in Spanje entieners werden daarvan verlost door ze in de Sovjet Unie op te vangen. Maar er zit een addertje onder het gras: uiteindelijk mogen de jongeren niet terug naar moederland. Ze moeten in de Sovjet Unie blijven. Kijk je met die kennis naar het werk, dan krijg je een brok in je keel.
 

Kijk maar es goed naar dit werk. Wat zie je, wat weet je en wat voel je. Verlost van de ellende thuis, maar met een onzekere toekomst in het vooruitzicht. En dat weten ze nog niet! Het greep ons bij de keel.
Dan wil ik blijven kijken. De emotie in het schilderij en de geschiedenis die het representeert.  Het houdt me vast en laat me fantaseren. Probeer het maar!
Ik sta wat langer stil bij dit werk, omdat het niet het enige werk is dat zo’n effect heeft op mij als kijker. Zo lopen we van werk naar werk en onverwacht zijn we drie uur verder.
      
Tussen dwang en belofte. De Sovjetkunst heeft het stempel ‘propagandakunst’ en dat is niet bedoeld als een compliment. Deze expositie laat zien dat de kunst uit Sovjet Unie in de periode 1939 tot 1960 veelzijdiger is.
Ook bekende avantgardisten als Kazimir Malevitsj waren in de beginjaren overtuigd van de belofte die de revolutie had gebracht. Pas in de jaren dertig, toen de repressie van Stalin groeide en groeide werd ook dwang om passende kunst te maken die een irreeël beeld van de werkelijkheid ging geven. En soms toch nog met een kritisch toontje.
En ook worden de gigantische doeken geschilderd waarop Stalin als een god wordt aanbeden.Of, zoals hier de vergadering van het Centraal Comité toespreekt.
O, o, wat ging er met je gebeuren als je in de buurt van Stalin mocht zitten of staan? De mensen waren onderdeel van een ongewisse toekomst. De sfeer kon omslaan en dan zat je snel en langdurig in de Goelach Archipel; dan had je nog geluk gehad ook, want in één moeite door werd je geliquideerd door de geheime dienst.Dat dubbele - dwang en belofte - zit in veel schilderijen.



Hieronder een overzicht van meer werk.

 

View Full Album

Wat een indrukwekkende expositie! Iedereen die van kunst en geschiedenis houdt en iedere kunstenaar moet deze expositie gaan bekijken. Beter nog, iedereen moet gaan kijken.
En dan niet even snel snel, maar neem de tijd om te kijken en te ontdekken wat er te zien is!

Dus: gaat dat zien!  Nog tot 9 juni 2013 in het Drents Museum in Assen. Klik hier voor informatie over het museum.
O ja, ik schreef over het museum dat wit en strak onder de grond is gebouwd. Kijk en verbaas je.

View Full Album

Vakantiebeurs

Ieder jaar reis ik in januari af naar Utrecht voor een bezoek aan de valkantiebeurs. Vorig jaar had ik een doel: uitzoeken of mijn boek ‘Cuba Libre …' Snuffelen aan de Cubaanse samenleving’ verkocht zou kunnen worden via reisorganisaties. Niet dus; het is wel leverbaar via mijn website www.fpdeboer.com.

Dit jaar doelloos. Dat is niet zo heel erg, hoewel het gevaar bestaat dat je als een kip zonder kop rondloopt. Ik ga met een vriend en die heeft wel een doel: informatie geven en nemen. Het nemen is zoeken naar hotelinformatie en het geven is evaringen delen.
En ik hobbel mee. Kijk hier, snuffel daar zie dat er voor mij nauwelijkis wat te halen valt! Ik heb voor een reis alleen een vliegticket nodig, hooguit gecombineerd met één nacht in een hotel. dat heeft namelijk het voordeel dat het inclusief de transfer vanaf het vliegveld is. Handig, omdat het vliegveld vaak kilomters van de stad ligt.
Eén nacht geregeld en dan zien we wel weer verder. En dat regel je niet op de vakantiebeurs.

Ik hoef dus helemaal niet naar de vakantiebeurs! En toch ga ik met vriend mee. Gezlligheid is één kant van de zaak. Verbazing de andere.
Verbazing over wat er ingeslagen wordt. De bezoekers lopen met tassen en zelfs koffers vol reizen die nooit gemaakt worden!

Ik hoef niet zo nodig, maar toch is het leuk! Een rare tegenstrijdigheid in mijn menselijke ziel. Hapjes, muziek, koffie, snuisterijen waar niks mee doet. Ik loop naar de Caraibische hoek.
En neem een boekje mee van de transsiberie express. Krijd tussendoor een uitnodiging voor een bezoek aan een schandalig deur resort in Turkije om te fotograferen. Maar ik moet de reis en het verblijf wel zelf betalen. Tja, dat schiet niet op.

View Full Album

Know How in Tiel........

Donderdag 10 januari om 8 uur in de avond sta ik in Tiel.
Niet voor Flipje, maar voor de opening van de expositie 'Know How' met werk van Marion van Delst uit Apeldoorn.
Dit is de eerste expositie  van de nieuwe serie 'Know how'. Het is een tentoonstellingsconcept van beeldend kunstenaar Coen Vernooij. De exposerende kunstenaar wordt gevraagd allerlei materiele en niet materiele zaken, die essentieel voor het werk zijn, mee te nemen en in de eerste ruimte van het Klooster te tonen. De bezoeker kan zo met deze voorkennis in de tweede ruimte de eigenlijke tentoonstelling bekijken.

Dit concept waarin de  inspiratiebronnen en werk van een kunstenaar gecombineerd zijn te zien, is interessant.
Is dat al eerder vertoond?
In een expositie laat de kunstenaar zijn werk zijn. Als 't meezit hoor je iets of lees je iets over het thema.
Iedere kunstenaar wordt beïnvloed. Door andere kunstenaars, door stromingen in de beeldende kunst, door beeldmateriaal, door zijn of haar ervaringen. Door van alles.
Daarover vind je in exposities nauwelijks wat terug. In deze expositie wel. Dat maakt het de moeite waard.
Hier dus wel duidelijk inzicht in het idee achter het werk.
Nog te bezoeken tot 9 februari 2013. Doen, doen!

Exposities in Amersfoort

In  Museum Flehite is werk van de Franse kunstenaar Tobeen te zien en er was de opening van Fotografie+ in FOTOexpo202.
Tobeen wordt poëtisch realist genoemd en leefde van 1880-1938. Veel druivenplukkers, vissers, boeren. Sterk kubistische trekken in z'n werk. Ik vind het de moeite waard, terwijl ik toch vooral van de moderne kunst ben.
En de fotoexpo is een totaal ander verhaal. De expo laat werk zien van de gespreksgroep digitaal van de Nederlandse Fotobond. En dan weet je 't wel: digitaal manipuleren en construeren; en dat is linke soep. Gaat het nog om de inhoud of is het een demonstratie van technisch kunnen en een kunstje. Dat laatste zit wel goed, dat eerste is lastiger.
Een foto (maar ook een ander kunstwerk) wordt goed als er ondermeer een idee achter zit, vind ik. Een mooi plaatje alleen is mij te mager. Bij dit soort werk zit je heel snel in het kitscherige denk ik. Op mijn vraag naar het idee of wat je wil overbrengen, was de reactie vaak 'niks, 't gaat me om een mooi plaatje'.
Bij het bekijken (lezen) van kunst heb je altiijd te maken met wat er in het hoofd van de maker gebeurt en als dat niks is vind je dat terug in het werk (of eigenlijk vind je dan niks terug in het werk).
Of dram ik teveel door? In ieder geval: ga kijken en oordeel zelf!
Dus is zo'n expositie altijd weer een leerzaam moment voor me, omdat ik weer over zin en onzin van mijn eigen werk na gaan denken.
Da's dan wel weer mooi.

  Tobeen in museum Flehite, Amersfoort
            
Fotografie+ in FOTOexpo202 aan de Leusderweg in Amersfoort; www.fotoexpo202.nl
Nog tot 2 februari 2013 te zien.